Croesawodd HLl bawb, yn enwedig wynebau newydd, gan nodi bod Tymor yr Hydref wedi bod yn anodd iawn oherwydd Covid ac yn gobeithio y byddai pethau’n gwella o hyn ymlaen. Cyflwynodd yr agenda.

Dywedodd HLl fod cyllid LlC ar gyfer y prosiectau ymchwil nesaf wedi cyrraedd y Fforwm – £100,000 ar gyfer 2021/2 a £100,000 ar gyfer 2022/3. Cyfeiriodd HLl at gyfarfod haf y Fforwm lle cytunodd mynychu ysgolion ar y grwpiau prosiect ymchwil newydd.

Cyflwynodd HLl Alex Southern o Brifysgol Abertawe a dywedodd fod y cyfarfod gyda Gweinidog Addysg LlC i roi adborth ar ymchwil weithredol y ddwy flynedd ddiwethaf wedi’i ohirio tan yr haf. Mae AS hefyd wedi bod yn rhan o'r ymchwil ym Mhrifysgol Abertawe sy'n cydredeg ag ymchwil weithredol FfYPO cyn Covid. Mae tri llinyn o ddiddordeb, sef Arweinyddiaeth, Addysgeg a Lles. Mae AS ac SU wedi edrych ar ymatebion i holiadur yr FFYPO i gael darlun cyffredinol o YPO. Mae'n amlygu amrywiaeth yr ysgolion PO. Mae'n bwysig bod LlC yn bartner pell i gadw gwrthrychedd yng nghanfyddiadau SU a galluogi ymchwilwyr i ddarparu pethau cadarnhaol ac argymhellion ar gyfer LlC. Mae'r data sydd wedi'i dynnu o'r holiaduron yn ddiddorol iawn. Mae’r ymchwil wedi edrych ar sut mae arweinyddiaeth yn wahanol mewn YPO ac mae wedi cynnwys cyfweliadau mewn ysgolion Sbaeneg a Gwlad yr Iâ sy’n helpu i weld YPO yng Nghymru yn y lleoliad ehangach. Mae'r cyfweliadau wedi'u trawsgrifio ac maent yn ddefnyddiol iawn ac yn ddiddorol ac yn darparu llawer iawn o ddata ar gyfer LlC. Y camau nesaf yw penodi ymchwilydd cyfrwng Cymraeg – cyfweliadau yr wythnos hon. Rhaid cwblhau'r gyfran gyntaf o ymchwil gyda nifer fach o ysgolion.

Mae AS yn gobeithio ymweld ag ysgolion/cydweithwyr ehangach i edrych ar Addysgeg mewn ysgolion, y mae rhai ohonynt sy wedi cynnig cynnal diwrnodau ymchwil a fydd yn cynnwys cyfweliad neu astudiaeth achos. Darparodd AS ei chyfeiriad e-bost (alex.southern@swansea.ac.uk) yn Chat am gwestiynau neu geisiadau i gymryd rhan. Llongyfarchodd HLl hefyd ar gael cyllid gan LlC ac ychwanegodd fod hyn yn gwbl ar wahân i ymchwil SU, er bod SU wedi cynnig ei gefnogaeth fel ffrind beirniadol.

Dywedodd HLl fod llawer yn digwydd yn y cefndir a bod SU yn gwneud gwaith da yn yr ymchwil barhaus a newydd. Gofynnodd a oedd unrhyw themâu yn dod i'r amlwg yn ymchwil SU. Dywedodd AS ei bod hi'n ddyddiau cynnar a bod angen dad-ddewis rhai, ee Arweinyddiaeth mewn ysgolion sydd wedi'u sefydlu am wahanol resymau ac amrywiaeth enfawr yn eu natur. Mae’r cwestiwn a oes arweinydd YPO yn codi, a gellir dadlau mai felly y mae, ond rhaid iddo gael ei gydnabod gan y system, gan fod arweinyddiaeth PO angen set sgiliau ehangach ac ychwanegol nag ysgolion eraill, yn gofyn am arferion gwahanol ac yn rhoi i gydweithwyr rhyddid i fod yn arbenigwyr. Rhoddir adborth i LlC ee, ar reolaeth ariannol a ddylai fod yn ddibynnol ar yr ardal/anghenion disgyblion ac felly a ddylai fod yn wahanol ar gyfer gwahanol ysgolion. Byddai hyn yn helpu YPO newydd pan fyddant yn cael eu sefydlu.

Mae'r ffocws ar Addysgeg hefyd wedi amlygu rhai pwyntiau diddorol ynghylch yr athro YBO gan fod yna arbenigeddau h.y., mae'r ychydig athrawon YPO sydd angen deall addysgeg yn ogystal â'u harbenigedd ac ADY. Mae'r athro YBO yn unigolyn arbennig y mae angen ei hyfforddi a'i gefnogi. Mae angen arbenigedd mewnol ar gyfer addysgeg eang yn ogystal ag anghenion manwl. Gofynnodd AS pwy oedd yn cefnogi hyn ar hyn o bryd. Ar hyn o bryd cydweithwyr a'r rhwydwaith proffesiynol ydyw, ond mae angen cydnabod a chefnogi hyn yn ehangach.

Mae’r ffocws ar Les wedi amlygu’r posibilrwydd bod YPO yn cyfyngu ar bontio, gan nad yw rhai digwyddiadau megis digwyddiadau diwedd CA2 yn digwydd mewn rhai YPO. Mae’n fwy cymhleth mewn YBO gan ei fod yn ymwneud ag ysgolion clwstwr a di-glwstwr a chyfnodau cynradd ac uwchradd i gyd ar unwaith. Mae potensial i bontio fod yn llawer mwy cadarnhaol nag mewn ysgol arferol ac mae ysgolion yn rhoi llawer iawn o waith ac adnoddau iddo mewn YPO, sy’n cael effaith gadarnhaol ar les.

Dywedodd HLl fod y canfyddiadau hyn yn hynod ddiddorol, ac yn unol â phrofiad YPO a'u bod wedi digwydd heb gymorth na hyfforddiant. Bydd yr ymchwil yn helpu LlC i weithredu, yn enwedig o ran bylchau mewn cyllid – mae M. Echevery (Abertillery) a HLl ar hyn o bryd yn brwydro gyda’r ALl i gynyddu cyllid ar gyfer costau ychwanegol ABO gan fod cyllidebau ar hyn o bryd ar wahân ar gyfer cynradd ac uwchradd ac nid ydynt yn darparu adnoddau ychwanegol. Mae'n nhw'n gobeithio y bydd Blaenau Gwent yn addasu'r fformiwla ariannu, gan ddarparu o bosibl £30,000 - £40,000 yn ychwanegol. Byddai wedi bod yn haws pe bai canfyddiadau'r ymchwil ysgolheigaidd wedi bod ar gael ymlaen llaw i ddarparu tystiolaeth i'r ALl. Dywedodd AS nad oedd ei chanfyddiadau yn ddadlennol a chadarnhaodd yr hyn yr oedd ysgolion yn ei ddweud.

Gofynnodd Dafydd Hughes a fyddai AS, wrth roi adborth ar ganfyddiadau’r ymchwil, yn nodi bod yna ddulliau gwahanol mewn gwahanol ysgolion neu’n argymell arfer gorau. Dywedodd AS ei bod yn anodd cael barn gyffredinol oherwydd natur amrywiol iawn YPO ond bydd yn nodi beth yw arfer effeithiol. Bydd yn argymell yr hyn y gellid ac y dylid ei gymhwyso ond mae'n anodd gwneud hynny o ran addysgeg oherwydd gwahanol anghenion disgyblion. Bydd ei hymchwil yn amlygu'r manteision a'r heriau i YPO newydd.

Dywedodd HLl fod yna 3 YBO arall ar y gweill. Dangosodd un ym Mhowys gryn ddiddordeb yng ngwaith y Fforwm, yn enwedig y wefan. Mae HLl wedi anfon y wefan at bob Cyfarwyddwr Addysg yng Nghymru gan fod galwadau ffôn wedi dod i mewn ynglŷn â’r ymchwil trwy wybodaeth ar y grawnwin, sy’n dangos ei werth yn barod. Bydd yr ymchwil yn darparu sylfaen dystiolaeth i alluogi LlC i benderfynu e.e. ar fformiwla ariannu. Dywedodd HLl fod gwaith ardderchog wedi'i wneud o dan amgylchiadau anodd a dywedodd y byddai croeso mawr i AS i Ebbw Fawr. Dywedodd fod gwaith SU yn arbennig o bwysig a hebddo, byddai'n anodd argyhoeddi LlC bod angen cyllid a chefnogaeth ychwanegol. Mae'r FFYPO wedi rhoi cyllid i SU i gydweithio ag ef, a dylai canlyniadau ymchwil fod wedi'u cwblhau erbyn diwedd y flwyddyn. Bydd ESTYN hefyd yn adrodd.

Adroddodd HLl, ar ôl sawl cyfarfod, bod y cyllid (£200,000) 2021-2023 wedi'i ryddhau a'i fod yng nghyfrif FfYPO. Mae Covid wedi cyfyngu ar yr hyn y gallai ysgolion ei wneud, felly mae'r arian yn cael ei ddyrannu am ddwy flynedd. Mae gweithio gydag SU yn graff ac yn fuddiol, ond gallai’r Fforwm hefyd ddatblygu ei ymchwil mwy penagored ei hun fel y trafodwyd yn yr haf ac mae LlC wedi cytuno ar hyn. Mae’r ffaith bod y Fforwm yn llwyddiannus wrth ddarparu cymorth, yn enwedig drwy’r wefan, y mae LlC yn ganmoliaethus iawn amdani, yn enwedig natur gynhwysfawr yr ymatebion i’r holiadur, wedi bod yn ddefnyddiol iawn. Y gobaith yw y bydd cyfarfod wyneb yn wyneb yn fuan ynglŷn â'r ymchwil.

Mae'r ail gam wedi'i drefnu ar sail themâu a drafodwyd yn yr haf. Gellir hawlio'r cyllid o £4,000 fesul ysgol ym mis Ionawr.

1. (a) Ysgolion aml-gampws – heriau ac atebion: mae 6 ysgol ar hyn o bryd – Penrhyn Dewi (Ysgol arweiniol) Abertyleri a Bro Idris. Bydd yr ysgol arweiniol yn dwyn yr ymchwil ynghyd.
2. (b) Datblygu cwricwlwm newydd i Gymru: strategaethau, cynllun y cwricwlwm ac o bosibl Maes Dysgu a Phrofiad. Gartholwg (Arweinydd), Llanharri, Ystalyfera, Gwynllyw (cyfrwng Cymraeg), Ebbw Fawr (Arweinydd), Tonyrefail, Penrhyn Dewi, Llanfyllin, Christ the Word, Nantgwyn, St. Brigid (cyfrwng Saesneg).
3. (c) Datblygu Llythrennedd mewn Safle Bob Oed: llawer o hyn wedi ei wneud yn barod – Nantgwyn (Arweinydd) Porth, Tonyrefail, Christ the Word
4. (d) Datblygu cymhwysedd digidol mewn safle Bob Oed – Bae Baglan (Arweinydd), Idris Davies, Ebww Fawr, Bro Idris, Llanfyllin
5. (e) A all Ysgolion Pob Oed ddarparu gwell ffocws i'r gymuned? – Henry Richard (Arweinydd), Bro Hyddgen, Bro Teifi, Caer Elen, Tonyrefail. Mae cyfarfod ar y thema hon ar y gweill ac mae diddordeb mawr yn Adran Addysg LlC.

Mae deunaw ysgol wedi gwirfoddoli hyd yma ond gall eraill gymryd rhan hefyd. Gellir defnyddio'r cyllid o £4000 i hwyluso beth bynnag sy'n bosibl ym mis Ionawr, ee creu CAD ar gyfer cydweithiwr sy'n gwneud ymchwil.

Mae Adran Addysg LlC yn awyddus i'r arian gael ei weld fel bloc, h.y. £12000 ar gyfer darn o ymchwil a wneir ar y cyd.

Gwirfoddolodd DO ar gyfer b) a d)

Gofynnodd DH a oedd rhifedd yn cael ei gynnwys yn c). Cytunwyd y byddai Caer Elen yn arwain ar Rifedd ac yn cyfrannu at c). Ystalyfera i gyfranogi.

Dywedodd HLl nad oedd angen adrodd ar ddiwedd 2022 - bydd grwpiau ymchwil yn cael eu cwblhau ar ddiwedd yr ail flwyddyn. Mynegodd ei ddiolchgarwch am gyllid LlC dan obeithio am ganlyniadau cadarnhaol.

Gofynnodd DH a ellid cael sgwrs am y data sydd ei angen ar AauLl, gan fod Gwasanaeth Cynghori De Canolog yn gofyn am ddata cynradd ac uwchradd ar wahân. Dywedodd HLl fod Blaenau Gwent yn gofyn am ychydig o ddata ond ei fod wedi gofyn yn flaenorol am ddata ar wahân.

Dywedodd DP fod data presenoldeb ar wahân a'i fod wedi bod yn brwydro i gael ei drin fel un ysgol. Mae cynghorwyr her hefyd yn cynnal ymweliadau ar wahân.

Nid yw JO wedi anfon data ers Covid ond dywedodd fod angen trin ysgolion PO fel un. Mae ei hysgol yn gwrthod cynghorwyr her ar wahân.

Dywedodd LD fod ei hysgol yn cael ei thrin fel dwy ysgol ar wahân gyda chynghorwyr her ar wahân. Mae pedair ysgol y mae angen eu trin fel un.

Dywedodd RP na fu unrhyw gynghorwyr ar wahân ers 2013 a bydd cyfarfod ar ddod gyda'r ALl yn trafod yr angen i ddarparu data fel un ysgol.

Nid oedd AJ yn gwybod beth oedd sefyllfa data ond mae un cynghorydd her.

Dywedodd RO fod ganddo un cynghorydd her (arbenigwr cynradd) sy'n edrych ar y cyfnodau cynradd ac uwchradd ar wahân. Nid oes unrhyw ddata wedi'i gyflwyno ers Covid.

Cytunodd RR â RO a dywedodd fod yna broblem system, nid mater data yn unig. Mae angen newid agwedd y cynghorwyr her. Er bod tair YBO yn y sir, prin yw'r ddealltwriaeth ohonynt a'u gwahanol anghenion mewn AauLl. Teimlai fod y pellter rhwng AauLl a YPO wedi dod yn fwy.

Dywedodd MC fod ei sefyllfa yr un fath ag RR. Nid yw systemau wedi'u sefydlu, ond mae'n ceisio gwneud hynny. Cyflwynir data ar wahân.

Dywedodd LC fod gan yr ysgol gynghorwyr her ar wahân ond mae bob amser wedi bod yn ysgol 3-19 felly mae’n wahanol i YPO mwy diweddar.

Dywedodd CP fod Abertyleri wedi cael cynghorydd her uwchradd a bu'n rhaid iddo ofyn am gymorth cynradd.

Dywedodd HLl y byddai'n trafod hyn gydag AS ond cyn gynted ag y bydd yr ymchwil yn cael ei gyhoeddi, mae angen i'r neges bod angen trin YPO fel un fod yn uchel ac yn glir. Bydd HLl yn sicrhau bod hyn yn yr adroddiad.

Dywedodd DO fod yr ysgol yn gwybod llawer mwy am yr ysgol na'r cynghorydd her. Mae trydedd YBO yn dod drwodd a phan fydd cynllunio'n cael ei wneud mae ar wahân. Bydd yn mynd yn ôl at yr ALl ar ôl y cyfarfod hwn gyda'r neges hon. Dywedodd fod y Fforwm yn casglu data ar werth ychwanegol YPO ond mae Covid wedi ei gwneud yn anodd lledaenu'r wybodaeth. Dywedodd HLl, o ran gwerth ychwanegol, fod yr ymchwil cyn-Covid yn rhoi tystiolaeth gymhellol bod hyn yn wir.

Bu CLl yn gweithio gyda Thonyrefail a Chwm Brombil ac mae’r grŵp yn agos at gyhoeddi. Parthed Pontio, dangosodd cyfweliadau blwyddyn 6 i 7 fod gan YBO ymagwedd wahanol i'r ysgolion bwydo a bod gwahaniaeth amlwg. Ceir darlun cadarnhaol o'r effaith ar liniaru effeithiau negyddol y cyfnod pontio. Mae gan ddisgyblion Bl 6 safbwyntiau diddorol am adeiladau. Roedd peth cwestiwn a oedd disgyblion Bl 6 mewn YBO yn colli allan ar rai gweithgareddau pontio, ee proms o ganlyniad i fod yn ysgolion PO.

Dywedodd DH fod ei ysgol wedi cael profiad cadarnhaol fel cynghorydd her. Dywedodd fod storm berffaith yn bragu o ran data yn y cwricwlwm newydd – mae symudiad o ddata meintiol i ddata ansoddol a bydd materion etifeddol o'r hen CC.

Dywedodd HLl fod data asesu yn anodd iawn yn yr ysgol a'r ALl a bod cyrsiau hyfforddi yn dal i ganolbwyntio ar yr hen CC a bod angen modelau cenedlaethol. Mae Ebwy Fawr yn cael trafferth gydag asesu ar gyfer y CC newydd. Cytunodd RR â hyn.

Unrhyw Faterion Eraill

Ailadroddodd HLl bwysigrwydd cyfarfod, a bod y Fforwm yn parhau ac yn symud ymlaen. Bydd rhestr o'r ysgolion sy'n cymryd rhan yn ail gam yr ymchwil yn cael ei hanfon fel blaenoriaeth fel y gall ysgolion eraill gymryd rhan os dymunant. Dymunodd Nadolig Llawen i bawb ar ôl tymor caled.