O ran arweinyddiaeth ysgolion Trwyddo, y cwestiwn yw a yw modelau ac arferion arweinyddiaeth ysgolion yn debyg neu’n wahanol? Er bod hwn yn ymddangos yn gwestiwn syml i'w ofyn, nid yw'r dystiolaeth ryngwladol yn rhoi ateb clir na diamwys yn hawdd. Yn llythrennol, mae nifer llethol o astudiaethau ymchwil sy’n canolbwyntio ar arweinwyr naill ai mewn ysgolion cynradd neu uwchradd, i raddau amrywiol, o ansawdd amrywiol, mewn gwahanol wledydd.

Mewn cymhariaeth, prin iawn yw astudiaethau dibynadwy o arweinwyr mewn ysgolion trwyddo, a ysgrifennwyd yn Saesneg. Cydnabyddir yn llawn y gallai fod llenyddiaeth gudd am arwain ysgolion trwyddo, wedi’i hysgrifennu mewn ieithoedd eraill, ond tuedda’r adroddiadau am arwain ysgolion trwyddo, trwy gyfrwng y Saesneg, fod yn brin. Lle maent yn bodoli, mae cyfrifon o'r fath yn tueddu i fod mor rhwymedig eu cyd-destun fel bod unrhyw gyffredinoli yn amhosibl.

Felly, oes angen poeni am arweinyddiaeth mewn lleoliadau o'r fath o gwbl? Nad yw'r llenyddiaeth arweinyddiaeth ysgol helaeth yn berthnasol i bob arweinydd ysgol ac felly, yn cwmpasu pob ystyriaeth? I raddau, mae hyn yn wir gan fod y dystiolaeth ar arweinyddiaeth ysgol yn gadarn ac yn gadarnhaol i raddau helaeth. Er enghraifft, mae’r sylfaen wybodaeth ar arweinyddiaeth ysgol wedi’i chrynhoi i ‘7 Hawliad Cryf’, sy’n tanlinellu’n empirig arferion, modelau a chamau gweithredu effeithiol ar gyfer arweinyddiaeth ysgolion (Leithwood, Harris a Hopkins Enwi2020). Ac eto, mae corff o dystiolaeth hefyd sy’n arwydd o bwysigrwydd arweinyddiaeth sy’n ymateb i’r cyd-destun a’r angen i arweinwyr addasu eu harferion i anghenion penodol yr ysgol, ei chymuned, ei myfyrwyr (Fancera). Enwi2022). Felly, a yw arwain ysgol drwyddo, yn debyg neu'n wahanol?

Mae edrych ar y dystiolaeth sydd ar gael ar ysgolion trwyddo, yn tanlinellu rhai o’r heriau penodol y mae arweinwyr ysgol yn eu hwynebu. Er enghraifft, mae'n her arwain ysgol fawr, gymhleth gyda chyfnodau dysgu gwahanol gyda gofynion a blaenoriaethau sy'n cystadlu â'i gilydd. Mae’n arferol bod gan bob ysgol drwyddo dîm arwain estynedig, dim ond i ymdrin ag ehangder a dyfnder y materion sy’n codi. Weithiau ceir Pennaeth Gweithredol, sy’n goruchwylio’r holl weithrediad gyda thîm arweinyddiaeth estynedig sydd â chyfrifoldebau arwain penodol ar draws y cyfnodau gwahanol.

Mewn ysgolion trwyddo, mae hefyd yn bosibl dod o hyd i strwythur arweinyddiaeth mwy traddodiadol o benaethiaid, dirprwy benaethiaid a phenaethiaid cynorthwyol sy'n cymryd cyfrifoldeb am wahanol rannau o'r gwaith. I grynhoi, mae’r modelau arweinyddiaeth yn amrywio mewn ysgolion trwyddo yn ôl graddfa, angen, cyd-destun a strwythur.

I bennaeth ysgol drwyddo, mae hefyd yn her arwain cydweithwyr sydd ag arbenigedd mewn cyfnod lle nad oes ganddynt lawer o brofiad neu gynefindra. Anaml y mae gan benaethiaid mewn ysgolion uwchradd brofiad sylweddol o arweinyddiaethh cynradd (ac i’r gwrthwyneb). Ar gyfer staff sy’n ymuno ag ysgol drwyddo, boed â chefndir cynradd neu uwchradd, mae ymdeimlad anochel o golled wrth symud o ysgol lle’r oedd eu harbenigedd yn gyson ac yn cael ei rannu, i leoliad ysgol anghyfarwydd mwy, mwy amrywiol, lle bydd gofyn addysgu ar draws cyfnodau am y tro cyntaf.

Ar gyfer arweinwyr ysgolion trwyddo, prin iawn yw eu paratoadau ar gyfer y rôl yn aml, gan y tybir bod arweinydd ysgol effeithiol yn arweinydd ysgol effeithiol, waeth beth fo’r cyd-destun. Er bod hyn yn wir i raddau, gall y newid gêr sydd ei angen i arwain ysgol drwyddo fod yn eithaf dramatig a gall maint yr her fod yn enfawr, os nad yn llethol, mewn rhai achosion.

Byddai’r newid gêr hwn yn awgrymu’r angen am raglenni dysgu neu ddatblygu proffesiynol pwrpasol, rhywfaint o fentora a chymorth, a pheth amser paratoi penodol ar gyfer rôl arwain sydd wedi newid mor sylweddol. Er y gallai’r sgiliau neu’r gofynion arweinyddiaeth fod yr un fath mewn ysgolion trwyddo, ag ar gyfer unrhyw ysgol arall, mae’r gofynion arweinyddiaeth yn sicr yn dra gwahanol.

Wrth i fwy o ysgolion trwyddo ymuno â thirwedd addysgol gwahanol wledydd ac wrth i fwy o arweinwyr trwyddo ddod i’r amlwg, byddai’n ymddangos yn briodol ac yn angenrheidiol gofyn a oes digon o waith paratoi, datblygu a chymorth i’r rhai sy’n arwain ysgolion trwyddo. Byddai hefyd yn ymddangos yn hanfodol bwysig bod ymchwil gyfoes yn cael ei wneud ar arweinyddiaeth mewn lleoliadau trwyddo fel bod corff o dystiolaeth gadarn a dibynadwy yn cael ei sefydlu i lywio canllawiau a chymorth o’r fath. Mae’n rhyfeddol bod cymaint yn cael ei ofyn a’i ddisgwyl gan arweinwyr mewn ysgolion trwyddo, ac eto mae’r ymchwil ar y ffurf hon neu’r brand hwn o arweinyddiaeth mor druenus o annigonol.

Rydym i gyd yn gyfarwydd ag erthyglau sy’n gorffen gydag ymbil am fwy o ymchwil ar bwnc ond yn achos arweinyddiaeth mewn ysgolion trwyddo, mae’r ple hwn yn hollbwysig ac yn fater brys. Yn syml, ni wyddom sut ac ym mha ffyrdd neu a yw arweinyddiaeth mewn ysgolion trwyddo, yn debyg neu'n wahanol i arwain unrhyw fath arall o ysgol.

Mae hepgoriad o’r fath yn sylfaen wybodaeth arweinyddiaeth yn golygu, yn ddiofyn yn hytrach na dylunio, bod datblygiad, cymorth a hyfforddiant targedig ar goll ar hyn o bryd ar gyfer y rhai sy’n arwain ysgolion trwyddo neu’n dyheu am y rôl hon fel arweinydd ysgol. O ystyried bod y gofynion a roddir ar arweinwyr ysgolion trwyddo mor helaeth, mae’n rhyfedd bod cyn lleied yn hysbys am ddimensiynau’r rôl arweinyddiaeth hon ar waith. Yn ddiamau, mae angen mwy o ymchwil. Dylai'r rhai sy'n gyfrifol am arwain ysgolion trwyddo ddisgwyl mwy ac yn gwbl onest, haeddu mwy.